Chwastnica jednostronna może osiągać około od 30 do 100 cm wysokości, tworzy przy tym płytki, gęsty system korzeniowy jest częściowo wyprostowany, gładki, rozdzielony łokciami i ma sztywne podstawy liści, lekko czerwonawe lub purpurowe. Liście wyrastające w okresie wegetacji są stosunkowo szerokie, szarozielone, gładkie, o lekko falistych i szorstkich brzegach (pierwsze liście są długie, szerokie, spiczaste na końcach, a zarys nerwów jest wyraźny i nie ma języczka). Liście nie mają uszek ani języczków. Powierzchnie liściowe są bardzo płaskie. Roślina ta, we wczesnych stadiach rozwoju, może być mylona z niektórymi gatunkami włośni i paluszników. Zakwitnięte latem kwiatostany chwastnicy są wyprostowane i tworzą jednostronne, długie, gęste zielone lub lekko fioletowe wiechy. Samozapylone kwiaty wyrastają na szorstkich, krótkich gałązkach i są pokryte trzema owłosionymi prążkami (z wyraźnie widocznymi żyłkami). Pierwszy jest szeroki i owalny, drugi węższy i spiczasty, a trzeci długi, spiczasty i szorstki. Dojrzałe nasiona, czyli ziarniaki są gładkie, żółtawe i bulwiaste. Ich powierzchnia pokryta jest twardą, ciemną, szorstką skorupą. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat i mogą wyprodukować od 200 do ponad 1000 na roślinę. W odpowiednich warunkach (ciepło i wilgoć) ziarno wykiełkuje nawet przykryte pod 10 cm warstwy gleby. Odchwaszczanie to trudne zadanie, ale konieczne, aby rośliny dawały zadowalające plony.
Z jakimi roślinami chwastnica może rosnąć?
Chwastnica występuje zazwyczaj w roślinach wiosennych, które rosną w szerokich rzędach, a są to: kukurydza, ziemniaki, buraki oraz tak zwane zboża jare. Chwastnica jest gatunkiem bardzo konkurencyjnym, ponieważ skutecznie pobiera z gleby składniki pokarmowe, zwłaszcza potas i wodę. W rezultacie zmniejsza się jakość i ilość upraw handlowych. Próg szkód ekonomicznych wynosi od 3 do 6 nasion na metr kwadratowy w przypadku kukurydzy i około 10 nasion na metr kwadratowy w przypadku buraków cukrowych.
Chwastnice są szeroko rozpowszechnione w sektorze rolniczym, wpływając zwłaszcza na kukurydzę i rośliny okopowe. Chwast ten preferuje gleby gliniaste, lekko wilgotne, żyzne, zawierające azot i wapń. Zaczynają rosnąć na przełomie wiosny i lata, ponieważ do rozpoczęcia cyklu wegetacyjnego potrzebują odpowiednio wysokich temperatur. Jednak wysokie wymagania dotyczące ciepła i azotu nie oznaczają, że chwasty mają problemy z rozprzestrzenianiem się. I odwrotnie, jeśli chwasty nie zostaną usunięte we wczesnych stadiach wschodów, mogą łatwo rozprzestrzenić się na duże obszary upraw. Skutecznie hamują wzrost zbóż i kukurydzy, pozbawiając rośliny dostępu do składników mineralnych i gruntów nadających się do wzrostu roślin.